Đức Hồng y Tauran: “Tôn giáo thuộc về bản chất con người”

fr.zenit.org, Anita Bourdin, 2017-08-08
Ngày 9 tháng 8, báo Osservatore Romano đăng bài suy tư “Tôn giáo thuộc về bản chất con người” của Đức Hồng y người Pháp Jean-Louis Tauran, Chủ tịch Hội đồng giáo hoàng Đối thoại Liên tôn.
Theo ngài, “loại tôn giáo ra khỏi lý trí thì cũng như chặt cụt con
người được dựng lên theo hình ảnh của Chúa”. Ngài nhắc lại, “không thể
tồn tại sự bất đồng giữa đức tin và lý trí”. Chúng ta tìm lại ở đây một
vài hài hòa của bài diễn văn Đức Bênêđictô XVI đọc ở Ratisbonne thang 9
năm 2006.
“Chúng ta phải tự hào về đức tin của mình, vì nó mang lại tương lai
cho nhân loại”, Hồng y Tauran nói lên vai trò của đối thoại liên tôn:
“Phải luôn bắt đầu bằng việc tuyên xưng đức tin riêng của mình, tránh
mọi chủ thuyết hỗn hợp”: “Kitô giáo không phải là một tư tưởng, nhưng là
một thực tế: Chúa xuống thế làm người”. Một đối thoại “trong sự thật”
và để “cổ động cho một thế giới có công chính và hòa bình ngự trị”.
Một thế giới hung bạo và bấp bênh
Đức Hồng y khởi đi từ sự ghi nhận, “Chúng ta sống trong một thế giới
hung bạo, một thế giới giết người. Một thế giới bấp bênh: mọi sự có thể
xảy ra, chỉ cần nghĩ đến hiểm nguy của nạn khủng bố. Thật khó để dự đoán
cái gì sẽ xảy ra cho thế kỷ 21. Nhiều chính trị gia đi tìm ý tưởng và
rất nhiều bạn đồng hành của chúng ta tự hỏi, liệu có một phòng kiểm soát
không. Người ta tự hỏi không biết Quốc gia có bảo đảm được an ninh xã
hội và bảo tồn tạo dựng được không.”
Đức Hồng y Tauran đặt câu hỏi: “Trong thế giới này, người ta còn có
thể tin vào Chúa không? Người ta còn có thể tin vào con người không?”
Ngài trả lời: “Chúng ta đầy cả nghịch lý.”
Ngài giải thích: “Thế giới kỹ thuật này chỉ thấy sức mạnh ở những gì
hữu ích cũng là thế giới mà trong đó có sự đa dạng văn hóa và tôn giáo,
có cả sự vắng bóng tôn giáo, thiếu sự trao truyền các giá trị và các
khuôn mẫu đã làm cho tính “thần thiêng” và một vài hình thức siêu việt
được trở lại dưới các ống kính.”
Ngài cũng cho thấy: “Dù việc giữ đạo xuống dốc, ít nhất là ở các xã
hội phương Tây, thì chắc chắn người ta sẽ hiểu hơn, rằng không hiểu được
thế giới ngày nay nếu bỏ qua tôn giáo”.
Một tầm nhìn mở ra cho đối thoại
Trong bối cảnh này, Hồng y Tauran mô tả quan điểm của tín hữu kitô:
“Người kitô hữu thuộc về thế giới này, một thế giới được Thiên Chúa yêu
thương, được Thiên Chúa vun trồng cho họ và phải được nở hoa. Trước hết
họ nhận biết mình là tạo vật và vì thế họ thuộc về Chúa. Một tạo vật
được gọi để thấy Chúa. Các tầm nhìn của con người và của thế giới có thể
đưa đến sự đương đầu và đưa đến đối thoại.”
Nhưng thế giới này cũng có các vấn đề hiện sinh đích thực: “Vì sự bấp
bênh làm xáo trộn đời sống chúng ta – chỉ cần nghĩ đến các chiến tranh
lớn nhỏ hiện nay, đến nạn ô nhiễm môi trường, đến cơn khủng hoảng kinh
tế, đến sự phá sản các hệ thống kinh tế ở cuối thế kỷ vừa qua -, chúng
ta, những người thuộc thế hệ này chất vấn các vấn đề hiện sinh thiết
yếu, đâu là ý nghĩa của sự sống và của cái chết. Rất nhiều người trẻ bối
rối trước sự lầm đường mà các cuộc chinh phục về mặt khoa học hiện nay
mang lại, chúng không được kiểm soát và định hướng đúng. Chúng ta nhận
thức, chỉ có con người là tạo vật duy nhất có thể chất vấn và tự chất
vấn. Đó là lương tâm – khả năng suy nghĩ về số phận mình, về ý nghĩa của
sự sống và cái chết – đó là điều phân biệt con người với thực vật và
súc vật.”
Chính vì vậy mà Đức Hồng y Tauran khẳng định, “tôn giáo không phải là
một thông điệp đặc biệt của lịch sử”: “Nó thuộc về bản chất con người,
con người mà ba câu hỏi nền tảng của triết gia người Đức Emmanuel Kant
đã đặt ra luôn có giá trị: “Tôi có thể biết điều gì? Điều gì tôi phải
làm? Nơi cái gì tôi có thể hy vọng?” Cần nhắc lại ở đây Tuyên ngôn của
Công đồng Vatican II “Nostra aetate” (Liên lạc của Giáo hội với các Tôn giáo người Kitô giáo)
về đối thoại liên tôn đã nhấn mạnh địa vị của con người trong phần mở
đầu: “Con người chờ các tôn giáo khác nhau câu trả lời cho các bí ẩn ẩn
chứa trong thân phận con người, mà, hôm qua cũng như hôm nay luôn xáo
động sâu xa trong tâm hồn con người: Con người là gì? Đâu là ý nghĩa và
mục đích đời sống? Điều thiện là gì và tội lỗi là gì? Đâu là nguồn gốc
và mục đích của đau khổ? Đâu là con đường để đến hạnh phúc thật sự? Và
cái chết? […]”.
Đức tin và lý trí
Quả vậy, theo Đức Hồng y Tauran, “loại tôn giáo ra khỏi lý trí thì
cũng như chặt cụt con người được tạo dựng theo hình ảnh của Chúa”: “Đức
tin là hành động tin tưởng vào Thiên Chúa hoặc tin vào một tín điều với
sự gắn kết sâu đậm của tâm trí tạo ra sự xác tín. Ngược lại, lý trí là
khả năng suy nghĩ và đánh giá đúng thực tế. Liên kết hai từ này, đức tin
và lý trí, có thể được diễn giải như một sự thỏa thuận giữa hai chuyện
hay như một sự chống đối.”
Ngài nhắc lại, kiến thức con người có “hai nguồn có thể”: lý trí và
đức tin, nhưng đó là “hai thực tại khác biệt”. “Bằng trí tuệ của mình,
con người có thể nhận biết Chúa là Đấng Tạo Hóa (Hiến chế Dei Filius, Hiến chế Tín lý về Đức tin công giáo),
trong khi đức tin cung cấp một phương thức nhận biết khác, có nghĩa là
đón nhận một mạc khải. Chính Chúa mạc khải, chứ không phải con người đi
tìm Chúa. Và đó là lý do tại sao đạo công giáo không phải là một tôn
giáo, mà là một mạc khải. Vì thế, đức tin là nguồn tri thức, nhưng theo
một cách khác. Dù nó phải ở trên lý trí, không có bất đồng giữa đức tin
và lý trí vì chính Chúa mạc khải các mầu nhiệm của Ngài và truyền đạt
đức tin và Ngài cũng tỏa lan trong tinh thần con người ánh sáng của lý
trí.”
Hồng y Tauran bác bỏ sự khẳng định cho rằng có thể đặt đức tin và lý
trí chống nhau: “Chúng ta sẽ nói rằng, đức tin vừa cùng một lúc là gặp
gỡ, vừa là sứ điệp, nối lại con người mà một cách tự nhiên là “người có
khả năng biết Chúa”. Nhưng phải tránh hai thái cực: thái cực đầu tiên là
thuyết duy tín, đặt tôn giáo dựa trên xúc cảm; thái cực thứ nhì là
thuyết duy lý, khẳng định rằng chỉ có các thực tế giải thích một cách
khoa học và chứng minh được mới đáng tin.”
Tự do của con người
Hồng y Tauran tóm lại: “Thiên Chúa không phải là kết quả của một
phương trình, vì trong trường hợp này, chúng ta sẽ buộc phải tin, và
Chúa không phải là bất hợp lý: Ngài xuyên-lý tính và tôi còn nói hơn
nữa, Ngài là nhất quán. Thần học gia Newman đã viết: “Ngàn khó khăn không không tạo một nghi ngờ.” Và triết gia Pascal nhấn mạnh rằng: “Thiên
Chúa cho con người khá đủ ánh sáng để tin nơi Ngài và khá đủ bóng tối
để không bị buộc phải tin. Và đó là vấn đề tự do của con người đứng
trước Thiên Chúa.”
Hồng y cũng phân tích về sự tách rời được điều hành bởi một thế giới
bị chi phối bằng công nghệ: “Thế giới kỹ thuật chúng ta sống đã tách rời
con người với chiều kích tâm linh. Con người cảm thấy mình cực kỳ mạnh.
Ngay cả nó có thể tự tạo ra nó. Hiệu năng và lợi nhuận đã thay thế cho
việc đi tìm sự thật. Tách khỏi kitô giáo, khoa học trở nên món quà chết
người vì nó có thể được dùng vào mục đích không phù với sự phục vụ đúng
cho nhân loại.”
Một tương lai cho nhân loại
Ngược lại Hồng y Tauran nhấn mạnh: “Chúng ta phải tự hào về đức tin
của mình, vì nó cho nhân loại một tương lai. Chúng ta, những người kitô
hữu, chúng ta được yêu và được tha thứ, chúng ta không thể giữ riêng cho
mình ánh sáng đã soi chiếu cho chúng ta. Chúng ta có bổn phận mang ánh
sáng đó đến cho tất cả mọi người, đặc biệt với những người sống không hy
vọng. Chính vì thế mà chúng ta cần phải được chuẩn bị về mặt thiêng
liêng và đó là đòi hỏi thứ hai mà tôi thấy: biết làm cho đức tin mình có
lý. Sau đòi hỏi đầu tiên là: tự hào mình là kitô hữu, đón nhận sự cao
cả của mầu nhiệm.”
Chính trong bối cảnh này mà Hồng y đặt đối thoại liên tôn vào trọng
tâm của Giáo hội: “Trong các xã hội đa nguyên chúng ta sống, đối thoại
liên tôn là điều thiết yếu. Nó luôn bắt đầu bằng sự tuyên xưng đức tin
riêng của mình, tránh mọi chủ thuyết hỗn hợp. Điều này giả định rằng,
chúng ta có một nền văn hóa tôn giáo giúp chúng ta đối thoại trong sự
thật. Chúng ta phải vượt qua giáo lý của thời thơ ấu của mình. Thật ngạc
nhiên khi chúng tôi nói chuyện với các nhà lãnh đạo lớn của xã hội,
những người có văn hóa và được trau dồi, nhưng về mặt tôn giáo họ thật
không biết gì, thường khi họ còn giữ một cái nhìn ấu trĩ về đức tin.”
Nền tảng của văn hóa
Đức Hồng Y Tauran đưa ra một đòi hỏi thứ ba: “Sống Giáo Hội như một
sự hiệp thông” ngài giải thích: “Các vụ tai tiếng, các phản bội của tín
hữu kitô không bao giờ che giấu sức mạnh của đức ái. Chỉ cần nghĩ đều
các công việc đáng khâm phục của các nữ tu ở các nước thứ ba, thứ tư
trên thế giới. Đây không phải là lúc than vãn nhưng là lúc của sứ mệnh.
Chúng ta không được áp đặt, nhưng đề nghị một Thiên Chúa mà chúng ta tin
tưởng, người đã ban cho chúng ta hai món quà tuyệt vời: một trí tuệ để
hiểu, và một trái tim để yêu thương. Đừng nghĩ rằng ngày nay Chúa không
còn quan tâm đến loài người. Chúng ta không thể nào tránh Chúa Kitô
được. Chúng ta gặp Chúa Kitô qua Giáo Hội. Việc tìm kiếm Thiên Chúa và
sự sẵn lòng lắng nghe Chúa là nền tảng của một nền văn hoá đích thực và
xác thực.”
Trong phần kết luận, Hồng y Tauran trở lại với vấn đề tương lai của
nhân loại, ngài tự hỏi: “Đâu là sự đóng góp của chúng ta cho thế giới
ngày mai? Liệu chúng ta có phải là người tạo cảm hứng hay chỉ đơn giản
là người đồng hành?” “Thật khó để trả lời, ngài nhận xét trước khi đưa
ra xác tín của mình: Kitô giáo chưa bao giờ phổ quát như ngày nay, biết
dùng lợi ích của toàn cầu hóa – tự thân là một điều tích cực – để qua
lời, qua sáng kiến đặc biệt mang đến cho kitô giáo tính mới lạ và điều
kỳ diệu. Kitô giáo không phải là một tư tưởng nhưng một thực tế: Chúa
xuống thế làm người. Giáo hội sẽ tiếp tục làm cho con người suy nghĩ về
chính mình, người “đãng trí” của thế kỷ này, về ơn gọi của mình, về sự
cần thiết phải cổ động để thế giới được sống trong công chính và trong
hòa bình. Chúng ta có một vai trò để đảm nhiệm. Tôi nghĩ đặc biệt đến
các người trẻ, là những người thường xuyên là “người kế thừa nhưng không
có gia tài để hưởng”, là “người xây cất nhưng không có mẫu để xây”.
Chúng ta, kitô hữu, chúng ta sẽ làm điều này, với Giáo hội và trong Giáo
hội.”
Marta An Nguyễn dịch