Chi chít thủy điện ở miền Trung
TT - Chỉ với hai tỉnh miền Trung là Quảng Nam, Thừa
Thiên - Huế cùng hai tỉnh ở Tây nguyên là Kontum và Đắc Nông mà có gần
150 dự án thủy điện lớn nhỏ đã, đang và sẽ triển khai. Dân khoa học ví
von việc triển khai tràn lan các dự án thủy điện ở miền Trung và Tây
nguyên là đánh cược với thiên nhiên, mà phần thua chắc chắn thuộc về con
người.
Bão số 9 vừa qua, lũ ầm ầm dội về. Những thân gỗ từ
thượng nguồn trôi về kín hạ lưu sông Vu Gia (Quảng Nam). Thêm vào đó là
chuyện đập thủy điện A Vương xả lũ đã thôi thúc chúng tôi lên đường đi
tìm câu chuyện về các dự án thủy điện ở miền Trung đang mọc lên như nấm
sau mưa...
|
Chi chít các nhà máy thủy điện đã và đang xây dựng
trên các sông của Quảng Nam (Nguồn: Sở Công thương Quảng Nam) - Đồ họa:
V.Cường
|
Tan hoang rừng già
"Mới
triển khai bốn dự án thủy điện mà rừng đã mất hơn 4.000ha, chưa kể
6.000ha rừng phải bị chặt bỏ để kéo đường dây điện. Nếu Quảng Nam triển
khai hết số thủy điện đã phê duyệt thì mọi chuyện sẽ không tưởng tượng
được"
Ông DƯƠNG CHÍ CÔNG (giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường Quảng Nam) |
Ngày 18 -10, chúng tôi vào công trường thủy điện A Lưới
(huyện A Lưới, Thừa Thiên - Huế) bằng tuyến đường công vụ còn nguyên
dấu đất bùn đỏ. Con đường mới mở nhỏ và rất dốc men theo sườn núi cao
với những cánh rừng già bạt ngàn, bên dưới là vực sâu hun hút. Để có
được con đường này, đơn vị thi công đã tìm mọi cách đốn bỏ hàng chục
hecta rừng già mà dấu tích để lại là những gốc cây to tươm nhựa đỏ bầm
như máu.
Khoảng 2km trước khi đến công trường nhà máy là một
cảnh tượng hùng vĩ hiện ra gồm ba tầng bậc taluy đỏ thẫm, loang lổ, xé
toạc những thảm xanh nối tiếp của rừng. Trên suốt chiều dài 10km của
tuyến đường công vụ có rất nhiều thân gỗ lớn đã bị đốn hạ còn trơ gốc
ven đường. Cạnh đó, nhiều phách gỗ đã được xẻ chờ cơ hội chuyển đi.
Càng đi sâu vào trong, những phách gỗ đỏ tươi nằm ngổn
ngang càng nhiều... Ông Lê Viết Ngọc Vinh, hạt trưởng Hạt kiểm lâm A
Lưới, cho biết chưa thống kê được chính xác bao nhiêu hecta rừng bị
triệt hạ để phục vụ công trình này, nhưng nó là một mối nguy lớn cho
tương lai.
Trên trục đường Hồ Chí Minh đoạn qua xã Mà Cooih (huyện
Đông Giang, Quảng Nam), dù lòng hồ đã được dọn dẹp, khai thác, tận thu
gỗ trước khi tích nước đúng kế hoạch, thế nhưng vào những ngày này trên
con đường công vụ dẫn vào đập chính của thủy điện A Vương, cảnh những
khoảnh rừng xanh thẳm đang bị chìm dần trong lòng hồ khiến nhiều người
xót xa.
Sau trận bão số 9 vừa qua, hàng ngàn thân gỗ lớn từ
khắp các thượng nguồn theo nước trôi về nằm lềnh bềnh trên mặt hồ. Ngay
tại khu vực cửa nhận nước nhà máy, nhân viên vận hành phải vất vả dùng
những thùng phuy rỗng kết lại với nhau tạo nên dây phao nhằm ngăn thân
gỗ, củi tràn vào cửa nhận nước phá hỏng nhà máy.
Trận lũ vừa rồi gỗ trôi về lòng hồ nhiều đến mức ông
Nguyễn Văn Lê - chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Thủy điện A Vương - phải
thốt lên: “Nếu cảnh này còn tái diễn thì chừng mười năm sau hồ A Vương
sẽ không còn nước để phát điện”.
Theo ông Lê, mới sau một cơn lũ mà lòng hồ thủy điện đã
bị bồi lắng một lượng bùn dày ước đến 10m. Như vậy không lâu nữa lòng
hồ A Vương sẽ bị bồi lắng lấp đầy, do vậy không còn chỗ chứa nước để
phát điện. Theo ông Lê, nguyên nhân chính do rừng đầu nguồn mất quá
nhiều nên không giữ được nước dẫn đến xói lở đất rừng.
|
Rừng già bị san ủi không thương tiếc để mở đường vào công trình thủy điện A Lưới (Thừa Thiên - Huế) - Ảnh: Trần Dung Quất |
Một giọt nước qua bốn cửa tuôcbin
Với chiều dài trải dọc từ Kontum đến Quảng Nam trước
khi hợp vào sông Vu Gia đổ ra biển, sông Đăk Mi với nhiều tên gọi như
sông Cái, sông Nước Mỹ hay sông Bung được đánh giá là hệ sông có tiềm
năng thủy điện lớn nhất Quảng Nam.
Trên con sông Đăk Mi dài chưa đến 100km dự kiến ban đầu
chỉ có hai nhà máy thủy điện là Đăk Mi 1 (225MW) và Đăk Mi 4 (210MW).
Tuy nhiên một thời gian sau, dự án Đăk Mi 1 đã bị “xẻ” ra thành ba dự án
theo bậc thang gồm Đăk Mi 1 (58MW, nằm trên địa phận tỉnh Kontum), Đăk
Mi 2 (90MW) và Đăk Mi 3 (45MW).
Riêng thủy điện Đăk Mi 4 vẫn giữ nguyên quy hoạch. Cả
ba dự án này đều nằm trên địa phận huyện Phước Sơn (Quảng Nam). “Với quy
hoạch theo kiểu dày đặc như vậy thì một giọt nước từ nguồn chảy về đến
biển phải qua bốn cửa tuôcbin” - ông Dương Chí Công, giám đốc Sở Tài
nguyên - môi trường Quảng Nam, ví von. Theo báo cáo, đến thời điểm này
toàn tỉnh Quảng Nam đã có tổng cộng 62 dự án thủy điện được phê duyệt,
trong đó riêng trên sông Vu Gia - Thu Bồn là 10 dự án. 47 dự án thủy
điện vừa và nhỏ khác cũng đã được địa phương này cho phép lập nghiên
cứu, đầu tư.
Trong khi đó tại Thừa Thiên - Huế, một loạt nhà máy
thủy điện nằm trên các nhánh của sông Hương đang được thi công ồ ạt nhằm
kịp tiến độ phát điện vào cuối năm 2011 như thủy điện Bình Điền (44MW),
A Lưới (170MW), Hương Điền (81MW), Thượng Nhật (6,5MW). Theo ông Nguyễn
Duy Thành - phó giám đốc Sở Công thương Thừa Thiên - Huế, tỉnh đã thông
qua quy hoạch phát triển hệ thống thủy điện vừa và nhỏ của địa phương
từ nay đến năm 2015 bao gồm 12 nhà máy, trong đó riêng trên sông Bồ có
bảy dự án.
|
Chỉ trên một hệ thống sông Bung (Quảng Nam) đã có đến 10 công trình thủy điện (dấu chấm) - Đồ họa: Hữu Tiến - Vĩ Cường |
NHÓM PV MIỀN TRUNG
(còn tiếp)
Đầu tư thủy điện: ngon ăn, ít rủi ro
Hơn hai năm trở lại đây, phong trào đầu tư vào các dự
án thủy điện đang trở nên rất “hot” khi hàng loạt doanh nghiệp trong và
ngoài ngành ồ ạt nhảy vào mà không cần chờ địa phương tiếp thị.
Theo một cán bộ tài chính trong ngành điện, việc đầu tư
thủy điện hiện đang rất “ngon ăn” bởi hiệu quả kinh tế cao, thu hồi vốn
nhanh. Thủy điện công suất càng lớn, địa hình tốt thì suất đầu tư thấp.
Cũng theo vị này, với suất đầu tư bình quân 25 tỉ đồng/MW thì một dự án
chỉ từ 8-10 năm là thu hồi vốn.
|
Tập đoàn Công nghiệp cao su VN cũng tham gia làm chủ đầu tư thủy điện Sông Côn 2 - Ảnh: Đ.Nam |
Một chuyên gia ngân hàng cho biết phần lớn dự án thủy
điện luôn được các ngân hàng ưu ái tài trợ vốn. Hợp đồng giải ngân nhanh
và thuận lợi hơn các dự án khác. Lý do là đầu tư thủy điện có lợi nhuận
trên vốn cao và ít rủi ro, lãi suất thu được ổn định.
Bà Trần Thị Oanh, tổng giám đốc Công ty cổ phần Sông
Côn, cho hay mới gần hai tháng phát điện nhưng thủy điện Sông Côn 2 đã
đưa lên lưới hơn 60 triệu kWh. Với điện lượng hơn 210 triệu kWh/năm thì
sau chín năm thủy điện Sông Côn 2 sẽ thu hồi 1.050 tỉ đồng đã đầu tư
trước đó. Trong khi đó một cán bộ của thủy điện A Lưới cho rằng nếu kịp
phát điện trong quý 1-2011 thì chỉ sau chín năm nhà máy sẽ thu hồi đủ
3.234 tỉ đồng đã đầu tư.
Điều đáng nói, theo cán bộ thủy điện A Lưới, trong khi
các nhà máy thủy điện lớn như Hòa Bình, Trị An... đều phải giảm công
suất vào mùa khô kiệt (từ tháng 9 đến tháng 12) do hết nước, thì ngược
lại thời điểm này miền Trung đang vào mùa mưa, các nhà máy điện đều chạy
hết công suất nên rất kinh tế, lợi nhuận mang lại rất cao.
Sức hấp dẫn từ các dự án thủy điện cũng đã thu hút
nhiều doanh nghiệp ngoài ngành điện quan tâm. Mới đây, Công ty Phú Thạnh
Mỹ đã khởi công thủy điện Sông Bung 4A với tổng vốn đầu tư 1.200 tỉ
đồng.
Tương tự, Công ty xây dựng tổng hợp Trường Thịnh (một
đơn vị tư nhân ở Quảng Bình) tham gia 308 tỉ đồng đầu tư thủy điện La
Trọng (thượng nguồn sông Gianh). Tại Bắc Trà My (Quảng Nam), Công ty cơ
khí áp lực Mạnh Nam đầu tư thủy điện Tà Vi. Trong khi đó tại huyện Phước
Sơn, Tổng công ty Đầu tư phát triển đô thị và khu công nghiệp VN làm
chủ hai dự án thủy điện Đăk Mi 4 và Đăk Mi 4C.
Qua huyện miền núi Nam Giang, Tổng công ty cổ phần Xây
dựng điện VN làm chủ đầu tư các dự án thủy điện Đăc Pring, Sông Bung
4...Tổng công ty Cơ điện nông nghiệp và thủy lợi đầu tư thủy điện Đăk Mi
2, Công ty cổ phần Đạt Phương đầu tư thủy điện Sông Bung 6, Công ty cổ
phần Hoàng Anh Quảng Nam thì thủy điện Sông Cùng hay Công ty cổ phần Xây
dựng 699 là dự án Trà Linh 3...
NHÓM PV |
Ý kiến bạn đọc:
TTO - Không hiểu sao các cơ quan chức năng lại phê
duyệt hàng chục công trình thủy điện tại miền Trung - nơi vẫn luôn là
cái rốn lũ của cả nước?
Đành rằng ưu tiên phát triển kinh tế cho các vùng miền
Trung còn khó khăn, nhưng đổi lại một cái giá quá đắt thì có nên không?
Với những dự án có tầm ảnh hưởng đến môi trường lớn như thế, thiết nghĩ
cần phải có Sở tài nguyên - môi trường hay các nhà khoa học về môi
trường tư vấn.
Cần kiểm tra lại việc có nên thực thi những dự án
sắp triển khai không? hoặc chuyển đổi mục đích của các dự án này sang
hướng điện gió, điện hạt nhân, hoặc có cơ chế thuế đặc biệt đối với các
dự án này để làm chùn tay những nhà đầu tư.
Không thể để diễn ra cảnh người dân năm nào cũng quyên
góp cứu trợ cho đồng bào miền Trung, trong khi những tác nhân góp phần
gây ra hậu quả đó lại cứ ung dung thu lợi nhuận và các dự án cứ tiếp tục
được phê duyệt. Mong mỏi lắm một sự phản biện của các nhà khoa học về
các dự án này...
A Cãi (mrcai@...)
Tôi cảm thấy "xót" cho những cánh rừng già bị đốn hạ
quá nhiều như vậy, dường như chúng ta cứ mải miết chạy theo những lợi
ích hiện tại và tương lai gần mà quên đi hậu quả mà nó sẽ gây ra ở tương
lai xa hơn thế.
Chắc chắn rồi đây không chỉ có rừng, mà các nguồn tài
nguyên khác của đất nước sẽ phải chịu chung số phận vì những suy nghĩ và
hành động thiếu tầm nhìn, thiếu ý thức trách nhiệm. Dường như lợi ích
kinh tế hiện tại đang được cho là ưu tiên nhất, thế thì đất nước chúng
ta ở khoảng 10 hoặc 20 năm nữa có còn "rừng vàng biển bạc" không?
Mọi người hãy suy nghĩ thêm về câu vận động "chặt 1 cây thì phải trồng 1000 cây"? hay đó chỉ là kiểu văn hóa vận động "suông"?
Đỗ Phước Hậu (dop_solution@...)